Damir Ğısmetdin

Yıraqtağı yaqınnar

Bez tatar xalqınıñ törle töbäklärdä, illärdä, qitğalarda sibelep yäşäwen beläbez häm ul xaqta yış qına iskä dä alabız. Läkin çit illärdä yäşägän qan-qardäşlärebezneñ xäl-äxväle, problemaları xaqında tapşırular özlekle, daimi räweştä älegä yañğıramıy. Ä bit BDB illärendä genä dä bügen yaqınça 1 million yarım tatar yäşi. Yıraq çit illärdä, ğalimnär fikerençä, 80 meñläp millättäşebez kön kürä.

Şunı istä totıp, radiobız “Yıraqtağı yaqınnar” isemle rubrika astında maxsus yazmalar birep barırğa buldı. Älbättä, tapşırularda emigratsiädä yäşägän tatarlar problemaları da, kürenekle şäxeslärneñ yazmışları da yaqtırtılır. Berençe tapşıruıbız - çağıştırmaça yaña uqmaşqan diaspora – Berlinda yäşäwçe Tatar-başqort mädäni üzäge turında.

Şuşı könnärdä Germaniä başqalasınnan Qazanğa 70-yıllar stilendä kiengän, arqasına yäşel turistik ryukzak asqan ber mosafir kilep töşte. Rässam Şamil Ğimaev, - äzräk säyer, bik äkren, tınıç keşe bulıp çıqtı. Qazan yegete Berlinğa 21 yıl elek barıp urnaşqan. Anıñ abıysı, kürenekle rässam Zöfär Ğimaev, tuğan quıştan kitmägän – bügen dä Qazanda icat itä.

Şamil Ğimaev süzlärenä qarağanda, monnan 4 yıl elek Berlinda oyışqan Tatar-başqort mädäni üzäge tiräsendä kübräk rässamnar tuplanğan. Alar törle kürgäzmälär oyıştırıp, muzıkantlar tuplap, här şimbädä çäy kiçäläre uzdıralar, tatar telen, xalıq cırların öyränälär.

Berlinnan kilgän qunaq tatar üzägeneñ başlığı Räis Xalilov, anıñ ütken yärdämçese – press-sekretare Venera xanım turında täfsilläp söyläde. Xäyer, Venera Vağizovanı 1nçe dekaberdä “Piramida” zalında uzğan Bötendönya tatar kongressınıñ yıllıq cıyılışında kürgän keşelär onıtmağannardır. Ul üzeneñ mölayım yöze, milli zäwıqlı kiemnäre, millätneñ problemaların yaxşı belüe belän küplärne ğäcäpländergän ide. Kongressqa yazğan soñğı xatında Venera bıyıl may ayında Avstriädä berençe tapqır Saban tuyı uzaçağı turında xäbär itte. Berlindağısı soñraq oyıştırılaçaq ikän.

Şamil äfändeneñ ikençe ber şöğele ayıruça qızıqsındırdı. Ul dusları belän cıyılışıp, “Паломничество” (“Xac qılu”) isemle disk çığarğan. Al'bomda Şamil äfände törkeme tarafınnan eşkärtelgän urta ğasırdağı alman, traditsion Awropa, törek, tatar, başqort xalıq köyläre tuplanğan. Bu çuar disknıñ avtorı muzıka aşa zamannarnı, aralarnı häm törle mädäniätlärne berläşterep, kiläçäkkä küper salırğa teli.

Şamil äfände Berlindağı ber bazardan mandolina satıp ala. Häm bu 19 ğasırdağı tatar mäcleslärendä küplärne xisländergän, moñlandırğan muzıka qoralında Berlinda yäşäwçe millättäşebez professional' däräcädä uynarğa öyränä.

Muzıka Şamil häm anıñ duslarınıñ ikençe sulışın aça. Şulay da Berlindağı meloman-rässamnar qılğan ğämälläre belän genä qänäğätlänep utırmıylar.

Tatar-başqort mädäni üzägeneñ plannarı Qazannıñ 1000 yıllıq yubileyena barıp totaşa. Alar başqalabızğa kilep, üzläreneñ kürgäzmälären oyıştırırğa häm şul uq zallarda üzençälekle cırların-köylären başqarırğa äzerlänälär.

Küräsez, ber-ike distä tınğısız, milli canlı tatar bulğan cirdä tuğan telebez dä, cırlarıbız da yäşi häm kiläçäkkä ömet tä bar…

Damir Ğısmetdin